Edukacja przyrodnicza „Przyroda moich dziadków”
Edukacja przyrodnicza
„Przyroda moich dziadków”
Podczas spotkania 9 marca 2014 r. z moimi ukochanymi dziadkami zadałam im kilka pytań i dowiedziałam się wielu ciekawych rzeczy. A co usłyszałam – to zapisałam …
Jak kiedyś ludzie korzystali z przyrody?
W dawnych czasach ludzie czerpali korzyści głownie z dobrodziejstw lasów i łąk. Utrzymywano się z zasobów przyrody przez zbieranie jagód i grzybów, które wekowano bądź sprzedawano na skupach. Nacinano korę drzew (głównie sosen) w tzw. „jodełkę”, podstawiano naczynia i w ten sposób zbierano żywicę. Zrywano i następnie suszono liście pokrzywy, płatki chabrów, rumianek, piołun i wykorzystywano je w charakterze leków. Zbierano szyszki świerkowe, korę dębową, żołędzie, kasztany i sprzedawano je na skupie. Kwiaty lipy wykorzystywano jako napar herbaciany lub lekarstwo. Wyrywano karpy (korzenie) sosen, suszono je i przerabiano na kalafonię, terpentynę i płyty pilśniowe (wykorzystywane do ocieplania domów). Sok brzozowy spuszczano przez nacinanie młodych gałązek brzozy – podstawiano naczynie, a ciecz skapywała do niego. Sok ten wykorzystywano jako napój. Kobiety zbierały rozchodnik, robiły z niego wianki, które według wierzeń odstraszały burzę. Natomiast mężczyźni wiosną szukali w lesie rogów, które przerabiano na różnego rodzaju ozdoby, guziki itd..
Co było przyczyną zmian w środowisku?
Postęp gospodarki i jej mechanizacja zaowocowały wieloma negatywnymi skutkami dla środowiska. Dotychczas na roli wykorzystywano zwierzęta np. konie do orki. W późniejszych latach zastąpiły je maszyny, które poprawiły jakość pracy, lecz doprowadziły do zanieczyszczenia powietrza przez wydobywające się spaliny. Nawozy naturalne np. obornik zastąpiły szkodliwe dla zwierząt nawozy mineralne. Oprócz szkody dla zwierząt przynosi to także negatywne skutki dla ludzi – nawozy mineralne szybciej wypłukują się z gleby i zatruwają wody gruntowe.
Cały postęp gospodarki doprowadził do stopniowego wymierania roślin i zwierząt w naszej okolicy. Zanieczyszczone środowisko źle wpłynęło na stan zdrowia organizmów.
Duży popyt na produkty naturalne tj. grzyby, jagody doprowadził do tego, że znacznie zmniejszyły się zasoby lasów i łąk, które dawały prostym ludziom środki do przeżycia. Myśliwi i kłusownicy doprowadzili do znacznego zmniejszenia populacji zwierząt np.: jeleni, wilków, a także wielu innych gatunków ptaków oraz ryb.
Jakie gatunki roślin i zwierząt były kiedy liczniejsze niż teraz?
Kilkadziesiąt lat temu na terenach Warmii i Mazur występowały głównie lasy mieszane z przewagą sosny, brzozy i świerku. W mniejszej ilości dębów i olch. Lasy były naturalne, drzewa same się rozsiewały, rosły i kształtowała je natura. W dzisiejszych czasach lasy często są wycinane, występują głownie młode drzewa. Przed laty rosły prawie tylko same stare, wiekowe drzewa. Dziś człowiek kształtuje wygląd podszytu, runa itd., bardzo ingeruje w ogólny wygląd roślinności leśnej. Kilkadziesiąt lat temu szkoły organizowały sadzenie drzew i tworzenie nowego drzewostanu, a teraz ten zwyczaj powoli wymiera.
Runo i podszyt stanowiło wiele gatunków roślin np.: jagody, borówki, maliny, jeżyny, a także wiele gatunków grzybów.
W lasach żyły dziki, jelenie, sarny, łosie, jenoty, lisy, zające, borsuki, bobry, rysie, kuny, tchórze, kuropatwy, bażanty, głuszce, dzięcioły, bociany, jaskółki, wróble, sikorki oraz wiele innych gatunków ptaków. W mazurskich jeziorach można było zobaczyć pływające szczupaki, płocie, krąpie, węgorze, okonie, karasie, sandacze, sumy, karpie, leszcze, jazgacze i miętusy.
Przed zastosowaniem insektycydów można było zaobserwować o wiele więcej owadów np.: stonki ziemniaczanej, biedronki, a także pożyteczne pszczoły. W gospodarstwach domowych hodowano krowy, konie, świnie, owce, kozy, kaczki, gęsi, kury, indyki, perliczki, a także psy i koty w charakterze obrońców przed dzikimi drapieżnikami.
Jakie gatunki roślin uprawiano w przydomowych ogródkach kwiatowych, warzywnych, i drzewa owocowe w sadach?
W przydomowych sadach można było zaobserwować śliwy, jabłonie, grusze, czeremchy, porzeczki, agrest, czereśnie, wiśnie. W ogródkach warzywnych siano i sadzono: rabarbar, truskawki, marchew, buraki, kapustę, sałatę, pietruszkę, cebulę, szczypior, ogórki, dynie, pomidory, fasolę oraz groch. W ogrodach kwiatowych rosły astry, georginie, nagietki, maciejki, a także piwonie.
Jakie rośliny rolnicy uprawiali na polach?
Rolnicy zajmowali się uprawą wielu roślin m.in. buraków pastewnych, żyta, owsa, jęczmienia, lnu, ziemniaków, brukwi, gryki, saladery, konopi oraz łubinu.
Jakie przetwory z własnych zbiorów robiły gospodynie?
Kobiety wykonywały wiele przetworów, ponieważ nie było lodówek i żywność się psuła. Robiono kiszoną kapustę, ogórki kiszone, kompoty z wiśni, gruszki i jabłka w słoikach, a także wekowano mięso.
Wywiad przeprowadziła Katarzyna Gąska z klasy 2 a1
